Een onzichtbare golf
In Nederland is het zicht op covid-19 nooit goed geweest. Maar voor het eerst gaan we nu te maken krijgen met wat je een onzichtbare golf kunt noemen, een golf van besmettingen die niet of nauwelijks gemeten of besproken wordt.
Het probleem van een onzichtbare golf is dat het een goede voorbereiding bijna onmogelijk maakt. Je ziet pas dat het misgaat als de ziekenhuizen uitpuilen. Te laat dus. Ook wordt een goede risicoafweging onmogelijk. En dat terwijl zo’n afweging precies is wat door de regering van ons verwacht wordt.
Onzichtbaarheid maakt het ook moeilijk om de gevolgen van de golf te plaatsen. Veel mensen zullen niet doorhebben waarom ze tóch weer lang op een ziekenhuisafspraak moeten wachten. Waarom arbeidstekorten groter worden. Of waarom dat ‘griepje’ na drie maanden nog steeds niet helemaal uit hun lichaam is. Dit zorgt voor wanorde en frustratie.
En algemener, infectieziektes bestrijden is iets dat je alleen collectief kunt doen. Als nauwelijks iemand op de hoogte is van wat er speelt, dan kun je weinig samenwerking verwachten. Het virus zal vrij spel hebben en meer schade aanrichten.
En dat vrije spel, dat lijkt dus nu te zijn begonnen. De verspreiding van het coronavirus neemt op het moment weer toe. Dit is onder de invloed van afnemende immuniteit en de opkomst van niet minder dan drie nieuwe varianten. Tegelijkertijd wordt deze groei nu opzettelijk onzichtbaar gemaakt.
Opzettelijk, want het afschalen van testcapaciteit en het laten vervallen van het advies om je te laten testen zijn bewuste beleidskeuzes geweest. De publieksvoorlichting over de pandemie staat al maanden op een waakvlammetje. Daarnaast zingt de samenleving het refrein “Corona is voorbij” zelf uit volle borst mee. In de Engelstalige krant The Guardian beschrijft Brigid Delaney hoe veel mensen de pandemie eenvoudigweg niet meer willen zien, omdat ze er genoeg van hebben. Dit geldt ook zeker voor Nederland. Ook al is het virus niet weg, we steken liever de kop in het zand.
Deze veranderingen in beleid en gedrag hebben ertoe geleid dat het steeds moeilijker wordt om vast te stellen hoeveel mensen er dagelijks besmet raken, en hoeveel mensen long covid ontwikkelen.
Testlocaties zijn er namelijk steeds minder, en hun openingstijden worden beperkt. Zo kun je je in Eindhoven en Helmond niet eens meer iedere dag laten testen. De vraag naar coronatesten is geïmplodeerd. Dit komt voor een belangrijk deel omdat de overheid niet langer adviseert om je te laten testen. Het gevolg hiervan is dat de datastroom die de afgelopen twee jaar door het RIVM publiek werd gemaakt, is opgedroogd tot een veel minder bruikbaar druppelstroompje.
Nauwelijks wordt er in kranten en op televisie nog aandacht gegeven aan de pandemie. Mede hierdoor lijkt er ook steeds minder interesse te zijn in het voorkomen en behandelen van long covid. Vorige week berichtte De Volkskrant dat onderzoek naar long covid in Nederland nauwelijks van de grond komt omdat er geen geld voor wordt vrijgemaakt. De gedachte lijkt dat aangezien de regering corona als ‘voorbij’ heeft verklaard, we ook long covid tot het verleden kunnen rekenen. Fout.
De realiteit is anders. Corona is niet voorbij. In alle provincies in Nederland stijgen de cijfers inmiddels weer vergeleken met vorige week. Meer mensen raken besmet. Op het moment is al bijna 60% van de afgenomen PCR-testen positief, een percentage dat al weken langzaam omhoog kruipt. We staan aan het begin van een nieuwe golf, maar door het gebrekkige zicht kunnen we weinig zeggen over hoeveel schade er deze zomer aan zit te komen.
Het virus heeft niet stilgezeten en speelt handig in op ons veranderde gedrag. Maar liefst drie nieuwe varianten zijn op dit ogenblik in opkomst: BA.4, BA.5 en BA.2.12.1. Vooral de eerste twee lijken zich aanzienlijk makkelijker te verspreiden, waarschijnlijk omdat ze zich hebben aangepast op een manier die bestaande immuniteit omzeilt. Gezamenlijk zorgt het drietal nieuwkomers waarschijnlijk deze week nog voor net iets meer dan de helft van de besmettingen. En vanaf dat moment zal het niet lang meer duren voordat de oude Omikronvariant volledig verdrongen is. En hoe dat zal uitpakken? Dat weten we eigenlijk niet.
In een recent interview kijkt minister Ernst Kuipers (VWS) vooruit naar het najaar. Hij zegt dat er dan in Nederland wel eens 10 miljoen mensen besmet zouden kunnen raken. Meer dan de helft van de bevolking. Dat geeft op zichzelf al aan dat corona bij lange na niet weg is. Maar waarom praten over het najaar als er nu al een golf begonnen is?
Vanaf het begin van de pandemie was er een hoop dat er een ‘seizoenseffect’ zou zijn, zodat er in de zomerperiode maar weinig virus zou circuleren. Een jaarlijkse adempauze. Echter, als we nu in de eerste weken van juni het begin van een nieuwe golf zien, dan zou die hoop wel eens voor goed aan diggelen kunnen zijn. De nieuwe varianten trekken zich klaarblijkelijk net zo weinig aan van onze vakantieplannen, als van ons toneelstukje van met ogen dicht doen alsof de pandemie voorbij is.
